ضرورت اتحاد بین تشیع و تسنع
برای دیدن مطالب به ادامه مطلب بروید.
به نام خدا
ما
برای ترسیم الگویی از وحدت اسلامی، با راه‌ها و تصورات مختلفی روبه رو
هستیم؛ زیرا نو اندیشان، مصلحان و صاحبان هر یک از عقاید و مذاهب مختلف
اسلامی، تلقی خاصی از این مقوله دارند. به عنوان نمونه، امروزه بسیاری از
اندیشمندان «وحدت اسلامی» را نوعی یک‌پارچگی مصلحتی در ابعاد مختلف سیاسی-
اجتماعی می‌دانند و اهتمام به مشترکات دینی و رفع سوء تفاهم‌های مذهبی و
فکری را با عنوان «تقریب مذاهب» و به عبارت بهتر «تقریب بین صاحبان مذاهب»
می‌شناسند.
اما واقعیت این است که وحدت مطلوب و حقیقی، هم در عرصه سیاسی- اجتماعی و هم
در زمینه‌های فکری و مذهبی رخ می‌نماید، وحدتی ماندگار است که بر پایه
تقریب بین باورهای انواع مذاهب استوار باشد؛ تقریبی اساسی بین اصول و ارکان
مذاهب، و نه تقریبی صوری و نمادین بین معدودی از اندیشنمدان چند مذهب.
در وحدت مطلوب اسلامی باید پذیرفت که مسلمانان به رغم اجتهادهای کلامی،
فقهی و سیاسی مختلف «امت واحده» هستند. عناصر قوام‌بخش این امت، نیز پذیرش
اصول مشترکی چون توحید، نبوت، معاد، و اعتقاد و التزام به احکام و فروع
عملی مورد قبول همه مسلمانان است. با پذیرفتن این اصل، هیچ یک از اختلافات
جزئی و نظرات متفاوت فقهی، کلامی، و تاریخی و...نمی‌تواند به واحد بودن این
امت خدشه‌ای وارد سازد. البته حساب گروه‌های انحرافی و بدعت‌گذاری چون
غلات و نواصب و وهابیت، و تکفیری‌ها و تندروهای هر دو گروه شیعه و سنی که
همواره مطرود جامعه اسلامی بوده‌اند به اتفاق فریقین از جرگه مسلمانی
خارج‌اند، از دیگر مسلمانان جداست.
قرآن کریم و وحدت اسلامی بین شیعه و سنی
در قرآن کریم «وحدت ایمانی و اجتماعی» مسلمانان را می‌توان در تعابیر و
واژگانی هم‌چون «واعتصموا» ، «اصلحوا ذات بینکم» ، «تعاونوا» ، «السلم» ،
«اصلاح» ، «اصلاح ذات البین» ، «الف بین قلوبکم» ، «امة واحدة» ، «امة
وسطا» ، «حزب الله» ، «صراط مستقیم» ، «صبغة الله» ، «مودة» و «اخوة»
مشاهده نمود.
هم‌چنین قرآن جلوگیری از دشمنی، حقد و کینه و خصومت بین افراد و گروه‌ها و
نفی جدال و دشمنی در امور فکری را، سرلوحه آموزه‌های خود قرار داده است.
این مهم علاوه بر قرآن کریم، در روایات اسلامی نیز مورد ملاحظه جدی قرار
گرفته است.
قرآن مجید، به عنوان متقن‌ترین سند اسلام، اختلاف و تفرقه در جامعه را
از «نغمه‌های شیطان» و یکی از عوامل اصلی کشتارها می‌داند. تفرقه و فرقه
فرقه شدن مسلمانان، هم‌طراز با عذاب الهی است و پیامد آن چشیدن طعم تلخ جنگ
و سختی خواهد بود.
قرآن مجید، عداوت و کینه را به عنوان یکی از مکافات فراموشی خدا و گناه و
طغیان برشمرده است و ضمن نهی شدید از تنازع و دشمنی، آن‌را عملی شیطانی
دانسته است. و رفع آن‌را، یکی از اهداف مهم بعثت بر می‌شمارد. از نظر این
کتاب آسمانی، یکی از عوامل اصلی هلاکت امت‌های گذشته، گرفتاری آنان به
تفرقه و پراکنده شدن جامعه بود و مهم‌ترین عامل تشتت جامعه نیز، اختلاف
آنان در امر دین بود. نزاع و دو دستگی، حاصلی جز عقب افتادگی، تشتت و سست
شدن پایه‌های جامعه ندارد.
در آیات قرآن ضمن تاکید بر تعقل، تفکر و تفقه در دین و دستور به ارزیابی
و سنجش سخنان و گزینش بهترین آنها، این آموزه نیز به ما تعلیم داده شده
است که از جدال بی‌حاصل و مقتضی عداوت و دشمنی با دیگران بپرهیزیم. جالب
این‌که در تاکید بر الفت جامعه و کم کردن فاصله‌های اجتماعی و کاستن از
نزاع‌ها، دستور داده شده است که مسلمانان حتی با اهل کتاب نیز به کشمکش
فکری نپردازند و کار اختلاف و کشف حقیقت را به خدا و روز قیامت واگذار
کنند.( نمونه‌ای از این آیات قرآن در آیاتی هم‌چون: زمر/3، حج/68و 69،
انعام/164 وجود دارد) و در خطاب به اهل کتاب نیز آنان را دعوت به وحدت کلمه
و اتخاذ جبهه‌ای واحد در برابر مشرکان و کافران نموده است.( آل عمران/64)
با پی‌گیری آیات و روایات زیادی که در این زمینه وارد شده است، می‌توان
گفت: هدف مهم قرآن، تأسیس امت یک‌پارچه‌ایست که در آن نزاع و چند دستگی و
جنگ و خون‌ریزی نباشد و اجتماع مردم بر اساس هم‌دلی و همکاری و برادری و
محبت و عدالت سامان بگیرد.
در جایی که قرآن کریم که متقن‌ترین سند در نزد تمام فرقه‌های اسلامی است،
تاکید فراوان دارد که شما مسلمانان حتی با غیر مسلمانان مانند اهل کتاب با
مدارا و رفق رفتار کنید، چرا بین خود مسلمانان باید این قدر بر نقاط اختلاف
جزئی باید پافشاری شود و جامعه اسلامی را به لبه پرت‌گاه جنگ و خون‌ریزی
سوق داد؟ چیزی که دشمنان امت اسلامی به شدت به دنبال آن هستند. به خاطر
این‌که تنها مانع غارت‌گری و چپاول ملت‌ها، اسلام و آئین روشن‌گر آن است.
لذا با تمام قوا و قدرت، در پی‌اختلاف افکنی بین امت اسلامی بین تمام
گروه‌ها و فرقه‌ها هستند.
قرآن کریم در بیش از 50 آیه به موضوع اختلاف، وحدت و روش‌های به دست
آوردن اتحاد و عوامل اختلاف، اشاره می‌کند که ما در این‌جا تنها به چند
نمونه از این آیات شریفه اشاره می‌کنیم: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ
جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ
کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ
بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ
فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ
لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ [آل عمران/103] و همه شما دست در ریسمان خدا زنید و
پراکنده مشوید و از نعمتى که خدا بر شما ارزانى داشته است یاد کنید: آن
هنگام که دشمن یکدیگر بودید و او دل‌هایتان را به هم مهربان ساخت و به لطف
او برادر شدید. و بر لبه پرت‌گاهى از آتش بودید، خدا شما را از آن رهانید.
خدا آیات خود را براى شما این‌چنین بیان مىکند، شاید هدایت شوید».
در این آیه شریفه علاو بر این‌که ما را به وحدت دعوت می‌کند، از فرقه‌گرایی
و تفرقه برحذر می‌دارد. در این آیه شریفه وحدت را یکی از نعمت‌های الهی
می‌شمارد که به امت اسلامی ارزانی شده است.
آیه دیگر که به این مهم اشاره می‌کند این است: «وَ لا تَکُونُوا
کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ
الْبَیِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ [آل عمران/105] همانند آن
کسان مباشید که پس از آن‌که آیات روشن خدا بر آنها آشکار شد، پراکنده
گشتند و با یکدیگر اختلاف ورزیدند، البته براى اینان عذابى بزرگ خواهد بود»
در این آیه شریفه کسانی‌که به اختلافات دامن می‌زنند را به عذاب دردناک
نوید می‌دهد.
آیه دیگری می‌فرماید: «وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا
تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ
مَعَ الصَّابِرینَ [انفال/46] از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با یکدیگر به
نزاع برمخیزید که ناتوان شوید و مهابت و قوت شما برود. صبر پیشه کنید که
خدا همراه صابران است». در این آیه شریفه نیز تاکید فراوان بر دوری از
اختلاف و نزاع می‌کند و اشاره می‌کند که اگر اختلاف‌سلیقه و یا ناحقی هم
اتفاق افتاده باشد، خداوند ما را به صبر دعوت می‌کند.
حاصل سخن این‌که: وقتی که ما با برادران اهل سنت در
بسیاری از اصول اشتراک داریم، چرا باید به اختلافات دامن بزنیم؟ و با دامن
زدن به اختلافات زمینه دشمنی و ستیز بین خود را فراهم آورده و موجبات
پیروزی دشمن را به وجود آوریم؟ دشمن قداره کشی که تمام نیرو و توان خود را
گذاشته است تا امت واحد اسلامی را از هم متلاشی کند تا به اهداف شوم
استعماری خود دست یابد. آیا ما ما مسلمانان نباید به خود بیائیم و دست
اتحاد و برادری و برابری به مسلمانان دیگر بدهیم؟ اگر دقت کرده باشید، اکثر
جنگ‌ها و خون‌ریزی‌ها با هزار تاسف در کشورهای اسلامی به وقوع پیوسته است
که این مورد تاسف و گریه فراوان دارد. اکثر این اختلافات، جنگ‌ها و
دشمنی‌ها بین مسلمین به دست دشمانان اسلام به وجود آمده است، آنان به
تعصبات و اختلافات مسلمانان دامن زده و سوء استفاده کرده و عده‌ای جاهل و
نادان و بی‌سواد را تحریک کرده تا عده‌ای دیگر از مسلمانان را تکفیر کرده و
کافر بنامند و قتل آنان را واجب بشمارند.
حفظ وحدت بین شیعه و اهل سنت
دیده گرفتن اختلافات و شیعه شدن سنی،
یا سنی شدن شیعه نیست.
مقصود از وحدت اسلامی همبستگی مسلمانان و اتحاد پیروان مذاهب گوناگون با
وجود اختلافات مذهبی، در برابر دشمنان اسلام و بی گانگان است.
وحدت
اسلامی به معنای یکی شدن مذاهب نیست. این وحدت نه شدنی است و نه منظور
داعیان این وحدت است. وحدت به معنای نادیده گرفتن اختلافات و شیعه شدن سنی،
یا سنی شدن شیعه نیست.
وحدت
اسلامی به معنای یکی شدن مذاهب نیست. این وحدت نه شدنی است و نه منظور
داعیان این وحدت است. وحدت به معنای نا
معنای صحیح وحدت شیعه و اهل سنت این است که با توجه به این که بین دو مذهب
مشترکات بسیاری است، دو گروه باید بر محور این مشترکات به هم نزدیک شوند؛
برای حفظ و تعالی اسلام با همدیگر همکاری و همیاری داشته باشند؛ چرا که هر
دو دشمن واحدی دارند. دشمنان اسلام، دشمنان هر دو مذهب هستند. در برابر این
دشمنان و برای جلوگیری از سوء استفاده آنان از اختلافات باید در مقابل
آنها بر وجوه اشتراک خود تکیه کنند، تا بتوانند بر دشمنان اسلام که دشمن
مشترک شیعه و سنی هستند، از خود دفاع کنند.
شیعه و سنی، قرن‌های طولانی است که در مسائل گوناگون اختلاف نظر دارند و
این امر، گاه از سوی فتنه انگیزان مایۀ گسست‌ها، بلکه نزاع‌های فراوان در
تاریخ شده است، و بی‌گمان، یکی از عللِ ضعف مسلمانان در حال حاضر در برابر
هجمۀ استعمار غرب، همین امر بوده است.
شیعه و سنی هر دو مسلمان و در اعتقادات، احکام، اخلاق و ... دارای مشترکات
زیادی هستند، البته اختلاف هایی هم دارند که انکارشدنی نیست، اما این
اختلاف ها نباید منجر به خصومت و دشمنی شود و به اساس اتحاد و برادری
اسلامی ضربه وارد سازد.
علامه شرف الدین می گوید: "سیاست سبب جدایی شیعه و سنی شد، همو نیز باید
سبب اتحاد شیعه و سنی شود".[۱] منظور این است که سیاست استعماری و دسیسه
های بی گانگان فرق اسلامی و از جمله شیعه و سنی را از هم جدا کرده است،
باید سیاست اسلامی به منظور مقابله با دشمن مشترک نیز آنها را به هم پیوند
دهد.
وحدت و مناظرات علمی
وحدت به معنای ترک و تعطیل کردن مباحثات و مناظرات علمی بین این دو مذهب
نیست. با حفظ وحدت و یک پارچگی نیز می توان در محیط های علمی مناظرات علمی
برقرار کرد؛ به گونه ای که دشمنان نیز نتوانند سوء استفاده نمایند. روشن
است که برای رسیدن به اتحاد، نخست باید عوامل تفرقه و موانع اتحاد را از سر
راه برداشت، و به طرفین شناختی صحیح از عقاید و افکارِ یکدیگر بخشید، و
این، جز با بحث و مذاکره علمی بین دانشمندان ممکن نیست. "اتحاد" به معنای
نفی آزادی اندیشه و تحقیق، حقیقتجویی و عدالت خواهی نیست. اتحادی مطلوب
است که در کنار این ارزش ها مطرح گردد.
اگر این مباحثات و مناظرات علمی با روش های علمی و رعایت آداب مناظره صورت
گیرد، نه تنها سبب تفرقه و جدایی بین دو مذهب نخواهد شد، بلکه منجر به
شناخت صحیح یکدیگر و تقریب و در نتیجه وحدت نیز می شود. از این رو مناظرات
علمی نه تنها تفرقه انگیز نیست که وحدت آفرین است.
وحدت در گذر زمان
با مطالعه در تاریخ اسلام می توان شواهد فراوانی از وحدت و هم گرایی و
ثمرات آن در بین مذاهب اسلامی یافت و آنها را به عنوان اسوه و نمونه به
جوامع اسلامی معرفی نمود.
سیرۀ حضرت علی(علیه السلام) بهترین الگو و اسوه برای برقراری اخوت و وحدت
اسلامی است. ایشان برای حفظ وحدت مسلمانان نه تنها از حقوق خویش می گذشت،
بلکه از همکاری با مخالفان خود نیز دریغ نمی کرد.
بزرگانی از هر دو مذهب شیعه و سنی در جهت پا گرفتن این وحدت کوشیده اند.
افرادی؛ چون آیت الله بروجردی، حضرت امام خمینی، علامه شرف الدین، سید جمال
الدین اسدآبادی، امام موسی صدر از میان شیعه و شیخ شلتوت و دیگران از بین
اهل سنت را باید نام برد که در عرصه شکل گیری وحدت بین مسلمانان گام های
مؤثری برداشتهاند.
با مراجعه به تاریخ نیز می توانیم شواهد فراوانی از همکاری و وحدت شیعه و
سنی بیابیم. برای نمونه صاحب بن عباد شیعه، که در دوران عباسیان وزیر بود،
قاضی عبد الجبار را که از بزرگان اهل سنت بود، به سمت قاضی القضاتی منصوب
کرد.
در بین مسلمانان زمینه های وحدت بسیاری وجود دارد که با محور قرار دادن
آنها می توان وحدت بین مسلمانان و قدرت یافتن آنها را شاهد بود؛ خدا، قرآن،
رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلّم)، حضرت علی(علیه السلام)، مسئله
مهدویت، محبّت اهل بیت(علیهم السلام)، دفاع از مردم فلسطین، مقابله با
دشمنی های اسرائیل و آمریکا، از زمینه های وحدت امت اسلامی هستند.
